لیزرتراپی چیست؟
لیزرتراپی جزئی از درمان های پزشکی است که در آن از نور متمرکز استفاده می شود. در واقع واژه لیزر LASER برگرفته از حروف اول ۵ کلمه است که معنای آنها نور تقویت شده توسط گسیل القائی تابش می باشد.
باریکه لیزر دارای چهار ویژگی منحصر به فرد است که در هیچ منبع نور دیگری وجود ندارد. چهار ویژگی نور لیزر عبارتند از: تک رنگ بودن ، هم فاز بودن ، واگرایی کم و شدت بالا.
در فیزیوتراپی از لیزر عمدتا برای تحریک ایجاد ترمیم در بافت استفاده می شود. برای لیزر درمانی قسمت آسیب دیده بدن در معرض تابش نور لیزر قرار داده می شود تا بافت بدن لیزر را جذب کند. نور لیزر سبب یک واکنش در بافت می شود که در نتیجه آن ترمیم مجدد آسیب بافتی با یک واکنش فیزیولوژیک تسهیل می گردد.
لیزر درمانی در فیزیوتراپی
هدف درمان با لیزر بر مبنای نوع بیماری و نیز اولویت درمانی است. مثلا در فردی که مبتلا به سندرم تونل کارپال (CTS) است، هدف درمانی عمدتا ترمیم التهاب عصب آسیب دیده است و یا در بیماران مبتلا به آرتروز زانو، هدف درمانی کاهش درد و تورم در ناحیه می باشد. به طور کلی لیزر در فیزیوتراپی به سه هدف اصلی مورد استفاده قرار می گیرد.
- کاهش درد: لیزر یکی از بهترین دستگاه های فیزیوتراپی برای کاهش درد حاد و مزمن می باشد برای این هدف لیزر روی ریشه عصب اعمال می شود. اثر ترمیمی و ضد التهابی لیزر خود باعث کاهش درد می شود.
- بهبود و ترمیم ناحیه آسیب دیده: لیزرتراپی نه تنها باعث تسریع روند ترمیم می شود بلکه کیفیت ترمیم را نیز افزایش می دهد. برای این هدف، لیزر روی ناحیه آسیب دیده اعمال می شود. طبق تحقیقات، لیزرتراپی تا 50 درصد سرعت ترمیم را افزایش می دهد. لیزرتراپی برای ترمیم بسیاری از بافت های بدن مانند عصب، استخوان، تاندون، مفصل، پوست و غیره استفاده می گردد.
- بهبود تغذیه بافتی و افزایش گردش خون لنفی: تورم بافتی یک دلیل مهم درد و کند کردن روند ترمیم است. تورم مفصلی باعث مهار شدن عضلات و محدود شدن دامنه حرکتی مفصل می شود. بنابراین کاهش ورم یک اولویت در درمان است. برای کاهش ورم، لیزر روی سیستم لنفاوی اعمال می شود.
با توجه به مطالب مذکور متوجه می شویم که انتخاب صحیح سطح درمان از اهمیت بسیار بالایی در لیزر تراپی برخوردار است که نیازمند دانش غنی آناتومی بدن می باشد. آشنایی با دانش آناتومی بدن به خصوص آناتومی بالینی، کاربردی و سطحی در درمان با لیزر مورد نیاز است. بنابراین لیزر درمانی در فیزیوتراپی باید توسط فیزیوتراپیست انجام شود.
دستگاه لیزر درمانی
لیزر یکی از دستگاه های موثر و پر کاربرد در درمان فیزیوتراپی است. برخلاف اکثر منابع نور، نور لیزرتراپی دارای یک طول موج خاص است. در هنگام درمان با لیزر بیمار چیزی احساس نمی کند. دستگاه لیزر دارای یک پروب دستی است. فیزیوتراپیست پروب لیزر را نزدیک پوست شما نگه می دارد و لیزرتراپی بسته به توان لیزر برای چند دقیقه طول می کشد. انرژی نور از پوست بدن عبور می کند و به بافت های زیرین می رسد و در آنجا جذب می شود طرز کار دستگاه های مختلف لیزر با یکدیگر متفاوت است:
- در دستگاه لیزر کم توان بعد از انجام تنظیمات، نور لیزر با شروع جریان روی بدن اعمال می شود.
- دستگاه های لیزر پرتوان دارای یک پدال پایی هستند که برای شروع و ادامه درمان لازم است که فیزیوتراپیست آن را با پا فشار دهد.
- در لیزر پرتوان اسکنر پس از تنظیم خروجی های دستگاه توسط فیزیوتراپیست، نور لیزر با فاصله از بدن و بدون نیاز به وجود درمانگر به صورت اتوماتیک روی ناحیه تحت درمان حرکت می کند.
- در هر دو نوع لیزر کم توان و پر توان، استفاده از عینک محافظ مخصوص دستگاه توسط فیزیوتراپیست و بیمار ضرورت دارد.
لیزر پرتوان چیست؟
در گذشته تنها لیزر کم توان یا همان لیزر سرد در فیزیوتراپی وجود داشت. با پیشرفت تکنولوژی لیزرهای قوی تری برای فیزیوتراپی وارد بازار شدند. به طور کلی اگر توان دستگاه لیزر بالاتر از ۵۰۰ میلی وات باشد، دستگاه، لیزر پرتوان محسوب می شود. چند تفاوت لیزر کم توان و پرتوان شامل موارد زیر می باشند:
- لیزر کم توان عمق نفوذ مختصر و تنها در بافت های سطحی بدن را دارد. این در حالی است است که در لیزرپرتوان عمق نفوذ لیزر تا چند سانتی متر در بافت می باشد.
- لیزر کم توان سبب ایجاد گرمایی در پوست نمی شود، در حالی که لیزر پرتوان سبب گرم شدن پوست می شود و اگر فیزیوتراپیست آن را روی بدن حرکت ندهد، می تواند سبب قرمز شدن و یا سوختگی پوست شود.
- مدت زمان لیزر درمانی معمولا بین 5 تا 15 دقیقه است که این زمان در لیزر پرتوان کمتر می باشد. در لیزر پرتوان می توان سطح وسیع تری را مورد درمان قرار داد. به طوریکه در لیزر کم توان ۴ تا ۸ نقطه در محل آسیب را می توان درمان کرد، اما در لیزر پرتوان فیزیوتراپی سطح درمانی بین ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر مربع یا بیشتر تعیین می گردد.
- هزینه درمان با لیزر پرتوان به سبب گرانی دستگاه آن بالاتر از لیزر کم توان است.
- در حین لیزر درمانی، اغلب بیمار هیچ حس خاصی ندارد. تنها در درمان لیزر پرتوان بیمار احساس گرما می کند. البته لازم است پروب دستگاه توسط فیزیوتراپیست مرتب حرکت داده شود تا سوختگی ایجاد نشود.
کاربرد های لیزر درمانی
لیزر درمانی به خاطر اثرات سلولی و مولکولی در اختلالات و بیماری های متعددی استفاده می شود. برخی از کاربردهای لیزرتراپی عبارتند از:
- اختلالات عضلانی اسکلتی: پارگی دیسک ، آرتروز ، کشیدگی تاندونی یا لیگمانی
- روماتیسم ها
- دردهای مزمن لگن
- زخم ها
- ترمیم غضروف
- ترمیم شکستگی ها
- کاهش تورم های مزمن و دردهای مزمن
- بیماری های مغز و اعصاب: سکته مغزی ، قطع نخاع
- بیماری های عصب: پارگی اعصاب محیطی ، سندرم تونل کارپال، التهاب ریشه عصبی، نوروپاتی، میوپاتی
- بیماری های اطفال : فلج ارب ، درد و التهاب
عوارض لیزردرمانی در فیزیوتراپی
به طور کلی عوارض قابل ملاحظه ای برای لیزردرمانی وجود ندارد. برای پیشگیری از بروز عوارض لیزر درمانی در فیزیوتراپی لازم است که موارد ممنوعیت و احتیاط کاربرد لیزر درمانی را دانسته و در آن موارد از لیزرتراپی استفاده نشود.
موارد ممنوعیت و احتیاط استفاده از لیزرتراپی:
موارد ممنوعیت استفاده از لیزرتراپی زیاد نیست این موارد عبارتند از:
- حاملگی : بهتر است در دوران حاملگی در هیچ جای بدن از لیزر استفاده نشود، اما احمال آسیب به جنین در صورت استفاده از لیزر در ناحیه کمر و لگن بیشتر است.
- تومورهای خوش خیم و بدخیم: لیزر به علت افزایش فعالیت های سلولی می تواند سبب افزایش درد، ناتوانی و افزایش سرعت رشد یا متاستاز بافت تومور شود.
- تابش روی چشم: تابش لیزر به چشم می تواند سبب التهاب قرنیه و حتی سبب نابینایی فرد گردد.
- افرادی که داروهای ضد التهابی و غیر استروئیدی مانند بروفن یا ناپروکسن استفاده می کنند.
- افرادی که رادیوتراپی انجام می دهند روی نواحی تحت درمان با رادیوتراپی تا ۴ الی ۶ هفته بعد به علت بدخیمی و احتمال سوختگی منع استفاده از لیزر وجود دارد.
- روی نواحی خونریزی دهنده: لیزر به سبب گشاد کردن عروق احتمال خونریزی را بالا می برد.
- استفاده از لیزر توسط فرد آموزش ندیده نیز ممنوع است.
- تابش لیزر روی صفحات رشد کودکان خطرناک است.
- تابش لیزر روی غده تیروئید می تواند سبب ایجاد تغییرات در هورمون های این غده شود .
- در افراد دچار اختلال حس یا حافظه نیز استفاده از لیزر پرتوان ممکن است سبب بروز سوختگی گردد.
چند جلسه لیزر لازم است؟
به طور کلی تعداد جلسات لیزرتراپی در فاز حاد آسیب کمتر از فاز مزمن است. به طور کلی آسیب ها و دردها دو فاز (مرحله) حاد و مزمن دارند. در فاز حاد، معمولا آسیب به تازگی ایجاد شده است و درد شدید است. بافت آسیب دیده گرم و ملتهب است. فاز حاد معمولا دو تا سه روز ادامه دارد. با گذشت چند روز از مرحله حاد آسیب، فاز تحت حاد و سپس مزمن آن شروع می شود. در فاز مزمن آسیب، التهاب و گرمای بافت کاهش یافته و روند ترمیم خود به خودی تا حدودی آغاز شده است. در فاز حاد حدود ۶ جلسه و در فاز مزمن حدود ۱۲ جلسه لیزرتراپی انجام می شود. البته درمان در فاز مزمن ممکن است تا ۲۰ جلسه ادامه یابد، از طرف دیگر در فاز حاد، درمان به صورت هر روز انجام می شود . فواصل جلسات درمانی باید برای هر بیمار به طور خاص ارزیابی شود. در فاز مزمن ۳ جلسه درمان در هفته مناسب است.
جلسات درمانی درفاز مزمن نباید با فواصل نزدیک صورت گیرد. اثرات درمانی لیزرتراپی معمولا ۷۲ ساعت ماندگار است فاصله بیشتر از ۳ روز بین جلسات درمانی لیزرتراپی توصیه نمی شود. در افرادیکه دردهای مزمن دارند مانند بیماری فیبرومیالژی دوره درمانی می تواند هر ۳ ماه یکبار تکرار گردد .این کار باعث بهتر شدن اثرات درمانی و تداوم ماندگاری اثرات لیزرتراپی می گردد.
