دیاستاز رکتوس چیست؟

دیاستاز رکتوس چیست؟

دیاستاز رکتوس جدایی کامل یا نسبی عضلات راست شکمی (رکتوس ابدومینوس) است که در خط وسط شکم دیده می شود. دیاستاز شکم یا پارگی عضله شکم در حین و پس از بارداری بسیار شایع است. دلیل آن کششی است که رحم حاوی جنین روی عضلات شکم وارد می کند. بزرگ شدن شکم در بارداری در حالت طبیعی سبب کشیده شدن و جدا شدن عضله شکم و جدایش شکمی می شود. در برخی از مواقع این جدایش بعد از بارداری نیز باقی می ماند و بهبود نمی یابد. تحقیقات نشان داده اند ۶۰ درصد خانم ها در حین یا پس از بارداری دیاستاز رکتوس را تجربه می کنند.

البته پارگی شکم تنها محدود به بارداری نیست. دیاستاز شکم می توانند هر کسی از جمله مردان و کودکان را متاثر کند. جدایش شکمی می تواند ناشی از بلند کردن بارهای سنگین به شیوه ناصحیح یا انجام ورزش های شکم به روش ناصحیح با بی رویه باشد.

عضلات رکتوس شکم

عضلات رکتوس شکمی (عضله راست شکم) در جلوی شکم قرار گرفته است. این عضله یک عضله بلند است و در افرادی که چربی زیر پوستی کمی دارند، این عضله کاملا مشخص است. عضله رکتوس شکمی همراه با عضلات مورب شکمی و عضله عرضی شکم، دیواره عضلانی جلوی شکم را می سازند. این عضله هنگامیکه لگن ثابت است، سبب بالا آوردن قفسه سینه به سمت لگن می شود همانند ورزش دراز نشست. همچنین این عضله می تواند هنگامیکه قفسه سینه ثابت است، لگن را به سمت قفسه سینه ببرد. انقباض عضله رکتوس شکمی همچنین می تواند قفسه سینه و لگن را نیز به سمت یکدیگر ببرد. عضله راست شکمی در تنفس به ویژه در بازدم فشاری نقش دارد.

علایم ابتلا به دیاستاز شکم

متداول ترین علامت ابتلا به دیاستاز رکتوس برجستگی در شکم به ویژه در زمان انقباض عضلات شکم است. علامت های دیگر شامل موارد زیر است:

• کمردرد
• وضعیت بدنی (پوسچر) ضعیف
• یبوست
• نفخ
• ظاهر بد شکل شکم که سبب کاهش اعتماد به نفس فرد می شود

تشخیص دیاستاز شکم

ابتلا به دیاستاز شکم، محل، و شدت آن شکم توسط متخصص بررسی می شود. پارگی شکم می تواند بالای ناف، پایین ناف یا در اطراف ناف رخ دهد. فیزیوتراپیست شما با استفاده از دست و انگشتان فاصله ایجاد شده و قوام عضله را بررسی می کند. ممکن است که پزشک برای اندازه گیری دقیق فاصله ایجاد شده از سونوگرافی استفاده کند. از وسیله ای به نام کالیپر نیز برای اندازه گیری این فاصله می توان استفاده کرد. این بررسی بعد از زایمان و قبل از شروع درمان فیزیوتراپی جدایش شکمی انجام می شود.

اگر فاصله ایجاد شده در عضله رکتوس شکم بیشتر از ۲ سانتی متر باشد، دیاستاز شکم محسوب می شود. اگر فاصله ایجاد شده بیشتر از دو یا سه پهنای انگشت باشد نیز دیاستاز شکم محسوب می شود.

عوارض دیاستاز رکتوس

در صورتیکه دیاستاز شکمی درمان نشود یا در موارد شدید آن ممکن است عوارض زیر رخ دهند:

• فتخ نافی
• کمردرد
• درد حین مقاربت (دیسپارونیا)
• بی اختیاری ادراری
• درد لگن و مفصل ران

درمان دیاستاز رکتوس

برخی از خانم ها مقداری جدایش شکمی در حین بارداری تجربه می کنند. این مساله سبب ضعف عضلات مرکزی بدن و درد در کمر و لگن می شود. لازم است که شما در طول روز برای حمایت شکم بند مخصوص بارداری بپوشید . مراقب موارد زیر نیز باشید:

• تا پایان بارداری از بلند کردن بار سنگین اجتناب کنید
• وضعیت بدنی صحیح را تمرین کنید
• با قرار دادن یک حوله یا بالش پشت خودتان هنگام نشستن از کمرتان محافظت کنید
• زانوهایتان را خم کنید، بچرخید، و هنگام رفتن و بیرون آمدن از تختخواب با دست هاتون از خودتان حمایت کنید
• در طی بارداری شما می توانید عضلات مرکزی بدن را تقویت کنید اما لازم است که تمرینات تقویتی مناسب و ایمن در بارداری برای دیاستاز شکم را انجام دهید

برای برخی از خانم ها، دیاستاز رکتوس ممکن است پس از بارداری با قوی شدن عضلات شکم خود به خود برطرف شود. اگر پس از گذشت ۸ هفته از زایمان همچنان شما علایم جدایش شکمی داشتید، ورزش می تواند کمک کند. شما می توانید ورزش ها را در منزل یا محل کار با راهنمایی فیزیوتراپیست انجام دهید.

درمان دیاستاز رکتوس بعد از زایمان معمولا شامل ورزش های کف لگن و عضلات عمقی شکم است. بعد از زایمان قبل از شروع ورزش از پزشک خود اجازه بگیرید.

از انجام کارهای زیر پرهیز کنید

پس از زایمان تا زمانیکه شکم شما از دیاستازیس رکتوس بهبود نیافته است،‌ از انجام ورزش هایی مانند دراز و نشست، پلانک، کرانچ به شیوه سنتی بپرهیزید. این ورزش ها شرایط را بدتر می کنند.

شما همچنین باید از انجام این کارها پرهیز کنید:

• هرگونه ورزش شدید که سبب برجسته شدن عضله شکم شما به بیرون شود
• نگه داشتن بچه تان روی مفصل لگن درصورتیکه دردناک باشد
• بلند کردن و حمل بارهای سنگین
• سرفه کردن بدون نگه داشتن و حمایت عضلات شکم با دست

عمل جراحی دیاستاز رکتوس

پزشکان نیز در مورد کاندید حتمی برای جراحی دیاستاز شکم همواره توافق ندارند. برخی از پزشک ها انجام ورزش و تغییر شیوه زندگی را توصیه می کنند، درحالی که برخی دیگر جراحی ترمیمی را تنها گزینه برای ترمیم کامل دیاستاز شکمی می دانند.

اگر درد ناشی از دیاستاز شکم با توانایی انجام فعالیت روزانه شما تداخل داشته باشد، جراحی می تواند مفید باشد. برخی از خانم ها نیز به منظور زیبایی جراحی را انتخاب می کنند. برای انجام مناسب ترین درمان با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.

پیشگیری از ابتلا به دیاستاز شکم

به منظور پیشگیری از جدایش شکمی، ورزش های قبل از بارداری در جهت تقویت عضلات مرکزی بدن (core muscles)  مناسب هستند. این ورزش ها باید شامل تقویت عضلات کف لگن و عضلات مورب شکمی باشند. داشتن وضعیت بدنی مناسب در هنگام انجام ورزش های شکمی مهم است. از انجام هر تمرینی که سبب بیرون زدن شکم شما یا فشار آوردن به کمرتان شود،‌ اجتناب کنید. برای انجام ورزش های پیش از بارداری بهتر است که با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.

معنی دیاستازیس در پزشکی چیست؟

کلمه “دیاستازیس” یونانی است و به معنای “جدا شدن” می‌باشد. بنابراین، دیاستازیس رکتی به معنای جدایی عضلات رکتوس (عضلات راست شکمی) است. عضلات رکتوس در واقع همان عضلات شش‌تکه شکم هستند. یک مجموعه از این عضلات در سمت چپ و دیگری در سمت راست قرار دارد. این عضلات در وسط توسط یک خط مرکزی به نام لینه آلبا به هم متصل می‌شوند. جدایی این عضلات از خط مرکزی باعث نازک شدن نسبی در ناحیه وسط شکم می‌شود که ممکن است به صورت برآمدگی در هنگام فشار آوردن به شکم، حتی در حرکات ساده‌ای مانند بلند شدن از حالت درازکش، ظاهر شود. همچنین، این جدایی ممکن است باعث گرد شدن شکم و از دست رفتن ظاهر صاف آن شود.

چه تمریناتی می‌توانند به دیاستازیس کمک کنند؟

انواع خاصی از تمرینات که بر تقویت عضلات مرکزی تمرکز می‌کنند، بیشترین فایده را در کاهش اندازه و خطر گسترش دیاستازیس دارند. این تمرینات بر تقویت عضله ترانسورسوس ابدومینیس (عضله داخلی شکم) تمرکز می‌کنند. با درگیر کردن این عضله، می‌توانید به بازگشت عضلات رکتوس به سمت خط مرکزی کمک کنید.

اگر دیاستاز رکتوس دارید، چه تمریناتی را نباید انجام دهید؟

– هرگونه تمرینی که نیاز به دراز کشیدن به پشت یا خم شدن به عقب روی یک توپ بزرگ ورزشی دارد.

– وضعیت‌های یوگا که باعث کشش شکم می‌شوند، مانند حالت گاو، سگ رو به بالا، تنفس شکمی و خم شدن به عقب.

– تمرینات شکمی که شامل خم شدن بالای ستون فقرات از روی زمین می‌شوند، مانند کرانچ‌ها، چرخش مورب، دوچرخه، رول‌آپ‌ها و رول‌داون‌ها.

– تمرینات پیلاتس و ریفورمر که در آنها وضعیت های سر شناور، خم شدن بالاتنه، کشش دو پا، پلانک و انجام می شود.

– هر تمرینی که باعث برآمدگی دیواره شکم در هنگام انجام شود.

– بلند کردن و حمل اشیاء بسیار سنگین.

– تمرینات چهار دست و پا بدون حمایت کافی از شکم.

   برنامه تمرینی پیشنهادی توسط تیم فیزیوتراپی دکتر راستگو برای دیاستازیس رکتی

— ۶ مرحله —

۱. انقباض CORE  (عضلات مرکزی بدن)

   صاف بنشینید و هر دو دست را روی شکم خود قرار دهید. نفس بکشید و شکم خود را منبسط کنید. احساس کنید که دست‌های شما به بیرون حرکت می‌کنند. بازدم کنید و عضلات شکم خود را منقبض کنید. تصور کنید که این عضلات را به سمت ستون فقرات خود می‌کشید. این انقباض را به مدت ۳۰ ثانیه حفظ کنید، در حالی که به تنفس ادامه می‌دهید (نفس خود را حبس نکنید). سپس قبل از آنکه عضلات خود را شل کنید، ۱۰ فشار کوچک اضافی انجام دهید.

 

۲. فشار نشسته 

   مانند مرحله ۱ بنشینید. یک دست را روی قسمت بالایی شکم و دست دیگر را زیر ناف خود قرار دهید. نفس بکشید و شکم خود را منبسط کنید. سپس بازدم کنید و عضلات شکم خود را منقبض کنید. این بار، عضلات را حتی بیشتر به سمت ستون فقرات خود بکشید. در این نقطه شروع، عضلات شکم خود را کمی بیشتر به سمت ستون فقرات منقبض کنید. به مدت ۲ ثانیه نگه دارید. به حالت انقباض شروع بازگردید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.

۳. بلند کردن سر 

   الف- به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و کف پاها را روی زمین قرار دهید. نفس بکشید و شکم خود را منبسط کنید. سپس بازدم کنید و عضلات شکم خود را به سمت ستون فقرات منقبض کنید.

   ب- در حالی که عضلات شکم شما منقبض هستند، چانه خود را جمع کنید و سر خود را از روی زمین بلند کنید. به مدت ۲ ثانیه نگه دارید. سر خود را به زمین بازگردانید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.

۴. شنا روی دیوار 

   الف- به اندازه طول بازو از دیوار فاصله بگیرید و کف دست‌های خود را صاف روی دیوار قرار دهید. نفس بکشید و شکم خود را منبسط کنید. سپس بازدم کنید و عضلات شکم خود را به سمت ستون فقرات منقبض کنید.

   ب- در حالی که عضلات شکم شما منقبض هستند، یک حرکت شنا روی دیوار انجام دهید، آرنج‌ها را نزدیک به بدن خود نگه دارید. هنگامی که به عقب فشار می‌آورید، عضلات شکم خود را حتی بیشتر به سمت ستون فقرات منقبض کنید. این کار را ۲۰ بار تکرار کنید.

 

۵. اسکات با دیوار 

   الف- بایستید و یک توپ بزرگ ورزشی را بین پشت خود و دیوار قرار دهید. یک قدم به جلو بروید و پاها را به اندازه عرض لگن باز کنید. نفس بکشید و شکم خود را منبسط کنید. سپس بازدم کنید و عضلات شکم خود را به سمت ستون فقرات منقبض کنید.

   ب- در حالی که عضلات شکم شما منقبض هستند، زانوها را خم کنید و به حالت اسکات پایین بروید. سپس، پاها را صاف کنید تا بایستید و عضلات شکم خود را حتی بیشتر به سمت ستون فقرات منقبض کنید. این کار را ۲۰ بار تکرار کنید.

۶. اسکات با فشار 

   الف- به دیوار تکیه دهید. یک قدم به جلو بروید. یک توپ کوچک ورزشی یا بالش سفت را بین زانوهای خود قرار دهید. نفس بکشید و شکم خود را منبسط کنید. بازدم کنید و عضلات شکم خود را به سمت ستون فقرات منقبض کنید.

   ب- در حالی که عضلات شکم شما منقبض هستند، زانوها را خم کنید و به حالت اسکات پایین بروید. سپس، توپ را با ران‌های خود فشار دهید و در همان حال عضلات شکم خود را حتی بیشتر به سمت ستون فقرات منقبض کنید و به مدت ۲ ثانیه نگه دارید. این کار را قبل از ایستادن ۲۰ بار تکرار کنید.

در صورت ابتلا به دیاستاز رکتوس، چه کارهایی را نباید انجام داد؟

برای خانمی که دچار دیاستاز رکتوس است، انجام برخی از کارهای منزل می‌تواند فشار بیشتری به ناحیه شکم وارد کند و وضعیت را بدتر کند. در زیر به برخی از فعالیت‌هایی که بهتر است از انجام آن‌ها خودداری کند، اشاره می‌شوند:

بلند کردن اجسام سنگین: از بلند کردن اجسام سنگین، مانند جعبه‌های بزرگ، کیسه‌های خرید یا وسایل دیگر خودداری کنید. این کار می‌تواند فشار زیادی به عضلات شکم وارد کند.

خم شدن زیاد: از خم شدن عمیق برای برداشتن اشیاء از زمین یا قفسه‌های پایین اجتناب کنید. به جای آن، سعی کنید زانوها را خم کنید و با استفاده از پاها بلند شوید.

حرکات ناگهانی: از انجام حرکات ناگهانی و شدید، مانند چرخیدن سریع یا پریدن، خودداری کنید که می‌تواند به عضلات شکم آسیب بزند.

کارهای فشاری: از انجام کارهایی که نیاز به فشار زیاد دارند، مانند فشار دادن یا کشیدن اجسام سنگین، خودداری کنید.

استفاده از دستگاه‌های ورزشی: اگر از دستگاه‌های ورزشی یا تمرینات شکمی استفاده می‌کنید، از حرکات فشاری و سنگین پرهیز کنید.

کارهای طولانی‌مدت در حالت ایستاده: ایستادن برای مدت طولانی می‌تواند فشار بیشتری به ناحیه شکم وارد کند. سعی کنید زمان‌های استراحت داشته باشید و در صورت امکان نشسته کار کنید.

تمیزکاری با حرکات شدید: از انجام کارهایی مانند جارو کردن یا شستن زمین که نیاز به حرکات شدید و مکرر دارند، خودداری کنید.

بهتر است در هنگام انجام کارهای منزل، از تکنیک‌های صحیح برای بلند کردن و حرکت استفاده کنید و در صورت نیاز، از کمک اعضای خانواده یا دوستان بهره ببرید. همچنین مشاوره با فیزیوتراپیست می‌تواند در این زمینه بسیار مفید باشد.

انجام ورزش‌های نادرست: از انجام ورزش‌هایی که باعث فشار به ناحیه شکم می‌شود، مانند کرانچ‌ها و پلانک‌های عمیق، پرهیز کنید. بهتر است با یک فیزیوتراپیست متخصص مشورت کنید تا تمرینات مناسب را یاد بگیرید.

ایستادن یا نشستن در وضعیت قوز دار: وضعیت نشستن و ایستادن خود را کنترل کنید. سعی کنید همیشه صاف بایستید و نشسته باشید تا فشار کمتری به ناحیه شکم وارد شود.

خوردن غذاهای نفخ دار: از خوردن غذاهایی که باعث نفخ می‌شوند، خودداری کنید. نفخ می‌تواند فشار بیشتری به ناحیه شکم وارد کند.

در برخی موارد، استفاده از کمربندهای حمایتی می‌تواند به کاهش فشار بر روی ناحیه شکم کمک کند

با رعایت این نکات و مشورت با متخصصان، می‌توانید به بهبود وضعیت خود کمک کنید و از بدتر شدن دیاستاز رکتوس جلوگیری نمایید.