خار پاشنه پا

خار پاشنه (Heel spur)

خار پاشنه تجمع کلسیم است که سبب ایجاد برجستگی استخوانی در زیر استخوان پاشنه می شود. در عکس رادیوگرافی، این برجستگی حدودا به اندازه یک سانتی متر به سمت جلو می آید. در برخی از مواقع به این اختلال سندرم خار پاشنه می گویند.
اگر چه خار پاشنه در برخی از افراد بدون ایجاد درد و علامت وجود دارد، در برخی دیگر ملتهب شدن آن می تواند سبب ایجاد درد شود. در اغلب مواقع خار پاشنه همراه با مشکل دیگری به نام پلانتار فاشیاتیس (Plantar Faciatis) همراه است. فاشیای پلانتار (کف پا) ساختاری است که از بافت همبند فیبروزی و محکم ساخته شده است و پاشنه پا را به سینه پا متصل می کند و سبب نگهداری قوس کف پا می شود. التهاب دردناک شدن آن پلانتار فاشیاتیس نام دارد.

درمان خار پاشنه و سایر مشکلات مربوط به آن در مرحله اول فیزیوتراپی، استفاده از داروهای ضد التهابی و استفاده از کفش طبی است. در مراحل پیشرفته و مزمن بیماری و در صورتیکه بیمار پس از انجام چند دوره فیزیوتراپی مشکل اش حل نشود، درمان هایی همانند تزریق موضعی انجام می شود. انجام جراحی ندرتا ضرورت پیدا می کند.

دلایل ایجاد خار پاشنه چیست؟
همانطور که گفته شد خار پاشنه در اثر تجمع کلسیم در زیر استخوان پاشنه پا ایجاد می شود. روند تشکیل آن معمولا چند ماه زمان می برد. خار پاشنه معمولا در اثر اعمال کشش های غیر طبیعی به لیگامان ها و عضلات کف پا، کشیدگی فاشیای کف پا (پلانتار فاشیا)، و پارگی مکرر غشای پوشاننده استخوان پاشنه به وجود می آید. خار پاشنه در ورزشکارانی که ورزش آنها شامل میزان زیادی دویدن و پریدن می شود، نیز ممکن است باشد.
عواملی که احتمال ایجاد خار پاشنه را می افزایند شامل موارد زیر هشتند:
 اشکالات و اختلالات موجود در نحوه راه رفتن فرد که فشار زیادی را برروی استخوان پاشنه، لیگامان ها و اعصاب اطراف پاشنه پا اعمال می کند. به طور مثال افرادی که کف پای صاف دارند و از کفی استفاده نمی کنند، بیشتر مستعد ابتلا به التهاب فاشیای کف پا و خار پاشنه هستند.
 راه رفتن طولانی و دویدن روی سطوح سخت
 پوشیدن کفش نامناسب یا کفشی که اندازه پا نیست به خصوص کفش هایی که کف آنها صاف هستند و دارای حمایت کننده های قوس کف پا نیستند
 اضافه وزن و چاقی
سایر عوامل خطر مرتبط با التهاب فاشیای کف پا و ایجاد خار پاشنه شامل موارد زیر هستند:
 افزایش سن، زیرا سبب کم شدن انعطاف پذیری فاشیای کف پا و تحلیل بالشتک چربی قرار گرفته در زیر پاشنه می شود.
 ابتلا به مرض قند (دیابت)
 سپری نمودن زمان طولانی در شبانه روز در وضعیت ایستاده برروی پاها
 انجام دوره های کوتاه، شدید و گهگاهی از فعالیت ورزشی
 ابتلا به صافی کف پا (Flat Foot) یا قوس کف پایی زیاد
علایم و نشانه های ابتلا به خار پاشنه
در اکثر موارد خار پاشنه وجود دارد اما سبب ایجاد هیچ علامتی نمی شود. البته اگر محل ایجاد آن ملتهب شود، خار پاشنه می تواند سبب درد گهگاهی یا مزمن به ویژه در هنگام راه رفتن، و دویدن گردد. به طور کلی دلیل ایجاد درد خود خار پاشنه نیست بلکه آسیب بافت نرم مرتبط با آن است.
بسیاری از افراد مبتلا به خار پاشنه و پلانتار فاشیاتیس (التهاب فاشیای کف پا)، دردشان را همانند یک چاقو یا میخی که با بیدار شدن و ایستادن برروی پا در صبح گاه به کف پایشان فرو می رود (sharp pain) توصیف می کنند. این درد در مابقی ساعات روز به درد مبهم تبدیل می شود. افراد مبتلا به خار پاشنه اغلب از بازگشت این درد تیز هنگامی که پس از یک زمان طولانی نشستن می ایستند، شکایت دارند.
ابتلای بیمار به خار پاشنه چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص خار پاشنه به صورت بالینی و با معاینه و گرفتن تاریخچه از بیمار صورت می گیرد. در صورتی که پزشک به وجود خار پاشنه شک داشته باشد ممکن است برای تایید تشخیص، تصویر برداری را تجویز نماید. در تاریخچه فرد مبتلا به التهاب فاشیای کف پا و خار پاشنه موارد زیر معمولا توسط بیمار گزارش می شود:
 درد کف پا که صبحگاه با گذاشتن اولین گام ها برروی زمین بدتر می شود
 احتمال وجود لنگش گهگاهی در هنگام راه رفتن
 شروع ناگهانی درد در کف پا که با راه رفتن پس از یک بی حرکتی طولانی ایجاد می شود
 درد پاشنه با ادامه راه رفتن در روز کمتر از صبح گاه می شود اما در پایان روز بدتر می گردد
 بیمار اغلب یک افزایش ناگهانی در سطح فعالیت کمی پیش از شروع علایم بیماری اش را گزارش می کند
درمان خار پاشنه چیست؟
متاسفانه درد پاشنه پا که در اثر التهاب فاشیای کف پا (پلانتار فاشیاتیس) یا خار پاشنه ایجاد شده است با استراحت و به خودی خود بهبود پیدا نمی کند. در واقع بیمار مبتلا به خار پاشنه بعد از یک استراحت طولانی احساس درد شدید و تیز در کف پا هنگام ایستادن دارد، زیرا فاشیای کف پا پس از دوره بی حرکتی دچار کشش ناگهانی شده و پاشنه پا را نیز می کشد. درد اغلب پس از کمی راه رفتن کاهش می یابد، اما بیمار مجددا با راه رفتن زیاد یا استراحت طولانی همان درد تیز را تجربه خواهد نمود.
نکته مهم در درمان خار پاشنه درمان به موقع آن است. اگر شما درد پاشنه پا دارید که یک ماه است ادامه یافته باید برای تشخیص علت و انجام درمان مناسب آن به پزشک مراجعه نمایید. خوشبختانه در صورت تشخیص به موقع خار پاشنه و مزمن نشدن بیماری، شانس درمان موثر آن با روش های درمانی محافظه کارانه یا همان فیزیوتراپی بسیار زیاد است.
اولین مساله ای که بیماران مبتلا به پلانتار فاشیاتیس و خار پاشنه لازم است بدانند این است که در بیشتر از 90 درصد موارد با فیزیوتراپی بهبود حاصل می شود اما درمان این مشکل زمان بر است و لازم است که بیمار صبور باشد. درمان اولیه خار پاشنه استفاده از داروهای ضد التهابی و فیزیوتراپی است. مشخص شده است فیزیوتراپی در صورتیکه به شکل منظم و به موقع انجام شود، در 90 درصد بیماران سبب درمان کامل بیماری می شود. در موارد معدودی که خار پاشنه با فیزیوتراپی بهبود نیافته است ممکن است که پزشک تزریق در محل خار پاشنه را به بیمار توصیه کند. در موارد بسیار معدودی که پس از درمان با روش های درمانی قبلی بیمار بهبود نیافته است، احتمال دارد که پزشک توصیه به انجام جراحی نماید.
فیزیوتراپی در خار پاشنه
فیزیوتراپی از جمله درمان های غیر تهاجمی برای درمان خار پاشنه است و معمولا به عنوان اولین درمان برای بیمار توصیه می شود. بیمار با انجام متوالی جلسات فیزیوتراپی و همچنین توصیه ها و تمرین هایی که فیزیوتراپیست برای منزل به او داده است، در طی 3 الی 6 ماه سهم بسیار بزرگی در موثر بودن درمان خود دارد. درمان های فیزیوتراپی برای خار پاشنه شامل موارد زیر می شود:

 کشش (stretching): کشش عضلات خلف ساق و فاشیای کف پا به عنوان درمان اولیه التهاب فاشیای کف پا و خار پاشنه می باشند. تمرین های مناسب برای کشش این بافت ها توسط فیزیوتراپیست به بیمار آموزش داده می شوند. با پیشرفت بیمار، فیزیوتراپیست نوع، تعداد و مدت انجام این تمرین ها راپیشرفت می دهد. این تمرین های کششی مخصوص، سبب باز گرداندن انعطاف پذیری بافت های کوتاه شده می گردند. البته برای اثر بخشی آنها انجام حداقل 8 هفته تمرین ضروری است. تصویر چند نمونه ساده از این تمرین ها در این مقاله نشان داده شده است.
 :

ویژگی های کفش مناسب در مبحث پیشگیری از ابتلا به خار پاشنه آمده است. در افراد ورزشگار لازم است که کفش مناسب فعالیت ورزشی شان باشد. در صورتیکه بیمار دچار دفرمیتی هایی در زانو، مچ پا، پاشنه پا، یاکف پا است، احتمالا فیزیوتراپیست برای او ساخت کفش طبی را تجویز می کند.

 تجویز کفی طبی برای کفش:

این مساله به خصوص زمانیکه فرد مبتلا به صافی کف پا است ضرورت پیدا می کند.

 تجویز پد پاشنه پا : پوشیدن پدهای مناسب برای خار پاشنه به صورت مداوم برای بیمار حداقل تا 3 ماه ضرورت دارد. تجویز این پدها توسط فیزیوتراپیست یا پزشک انجام می شود. بهتر آن است که بیمار از کفش مناسب و پد تجویز شده در تمامی ساعات شبانه روز (در منزل و خارج از آن) نیز استفاده کند.
 منوال تراپی: برای آزادسازی فاشیای کف پا به صورت تخصصی توسط فیزیوتراپیست انجام می شوند و بسیار در بهبود درد و سایر علایم بیمار موثر است.
 لیزر درمانی: اثرات مفید لیزر پر توان در بهبود خار پاشنه توسط چند مورد تحقیق مشخص شده است.
 اسپلینت شب: این درمان معمولا در مواردی که پس از 6 ماه انجام سایر درمان های فیزیوتراپی بیمار بهبود نیافت توصیه می شود.
 یونتوفروز:

مشخص شده است که با فرستادن یون های محلول اسید استیک به داخل بافت پاشنه برای 2 تا 4 هفته درد و عملکرد بیمار بهبود می یابد.

 شاک ویو (Extracorporeal Shock Wave Therapy): شاک ویو در واقع یک ابزار سنگ شکنی پزشکی است. در این روش امواج صوتی به سمت فاشیای کف پا و خار پاشنه فرستاده می شوند. اثرات مفید شاک ویو در درمان خارپاشنه به عنوان یک درمان غیر تهاجمی به اثبات رسیده است.

 کینزیوتیپ:

کینزیوتیپ در واقع یک نوار از جنس پارچه کتان می باشد. این نوار تقریبا دو برابر طول اولیه خود قابلیت کش آمدن (الاستیسیته) دارد. مقدار کشش، محل و جهت اعمال کینزیوتیپ یک کار تخصصی است. در درمان خار پاشنه، فیزیوتراپیست معمولا پس از انجام سایر درمان ها و پیش از شروع تمرین ها، کینزیوتیپ را به پای بیمار می چسباند. وجود کینزیوتیپ در فواصل مابین جلسات فیزیوتراپی درد و التهاب بیمار را کاهش می دهد و در بهبود او موثر است.

تزریق کورتون در درمان خار پاشنه
یکی از روش های غیر جراحی درمان خار پاشنه تزریق کورتون به صورت موضعی در پاشنه است. هر چند که با تزریق کورتون درد و التهاب بیمار به صورت موقت بهبود می یابد، اما با تزریق کورتون خطر تحلیل پد چربی موجود در پاشنه پا و پارگی فاشیای کف پا وجود دارد. متاسفانه در صورت رخداد این عوارض جانبی احتمال بهبود آنها کم است. بنابراین بهتر است که تزریق کورتون تنها در شرایطی که بیمار با انجام 3 تا 6 ماه فیزیوتراپی بهبود نیابد انجام شود.
تزریق پلاکت غلیظ شده خون (پی آر پی) در درمان خار پاشنه
تحقیقات انجام شده در زمینه درمان پلانتار فاشیاتیس و خار پاشنه با تزریق پی آر پی نشان دهنده اثرات مفید و طولانی مدت آن می باشند. همچنین این تحقیقات بیانگر برتری تزریق پی آر پی برای درمان خار پاشنه نسبت به تزریق کورتون بودند.
جراحی خار پاشنه
همانطور که پیشتر توضیح دادیم بیشتر از 90 درصد بیماران مبتلا به خارپاشنه با انجام درمان های فیزیوتراپی بهبود می یابند. اگر علایم بیمار پس از 9 الی 12 ماه درمان فیزیوتراپی بهبود نیافت، امکان دارد برای تخفیف درد و کسب مجدد تحرک بیمار جراحی انجام شود. روش های جراحی مورد استفاده برای خار پاشنه شامل موارد زیر هستند:
 آزادسازی فاشیای کف پا
 برداشتن خار پاشنه
آزمایش های قبل از انجام جراحی برای تعیین بهترین کاندیدها ضرورت دارند. اجرای توصیه های پس از جراحی توسط بیمار همانند استراحت، استفاده از یخ، بالا نگه داشتن پا و وزن اندازه در زمان تععین شده ضروری می باشند. در برخی از بیماران استفاده از بانداژ، اسپلینت، گچ گیری، کفش جراحی، عصاهای زیر بغلی، یا عصای تک پس از جراحی لازم است. برخی شکایت های پس از جراحی پاشنه پا شامل موارد زیر هستند:
 درد عصب (neuropathic pain) و/ یا بی حسی دائمی ناحیه که ناشی از آسیب عصب در هنگام جراحی است
 عفونت
 ایجاد بافت اسکار در ناحیه
 به علاوه با آزاد سازی فاشیای کف پا با جراحی، احتمال بی ثباتی، کرامپ پا (گرفتگی عضلات پا)، شکستگی استرسی (Stress Fracture) و تندونیت (Tendonitis) وجود دارد.
پیشگیری از ایجاد خار پاشنه
همانطور مه می دانید همواره پیشگیری بهتر از درمان است. یکی از راه های مناسب برای پیشگیری از ابتلا به خار پوشیدن کفش مناسب است.
کفش مناسب دارای ویژگی های زیر است:
 کاملا” اندازه پای شما است
 پاشنه آن قابلیت جذب نیروهای وارد شده از زمین به پاشنه را دارد
 قسمتی از کفش که دور پاشنه پا قرار دارد به خوبی از پاشنه حمایت می کند
همچنین برای پیشگیری از ابتلا به خار پاشنه لازم است که شما برای هر فعالیت فیزیکی (مانند دویدن یا کوه پیمایی) کفش مناسب با آن فعالیت را بپوشید. از پوشیدن کفش هایی که قسمت پاشنه یا کف پای آن دچار ساییدگی بیش از حد شده است (کفش های کهنه) اجتناب کنید. اگر دچار صافی کف پا یا سایر بد شکلی های استخوانی در زانو یا مچ پا هستید، حتما برای درمان و تهیه کفی و کفش مناسب به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید. در صورتیکه اضافه وزن دارید مطمینا” کاهش وزن به پیشگیری از ابتلای شما به خار پاشنه کمک می کند.