اولتراسوند چیست ؟

اولتراسوند (ultrasound) به فارسی ماورای صوت ترجمه می شود. اولتراسوند یکی از ابزارهای پر کاربرد مورد استفاده در فیزیوتراپی است که استفاده  آن قدمت زیادی دارد.

أمواج اولتراسوند چیست؟

اولتراسوند در واقع شکلی ازانرژی صوت است که نفوذ عمیقی در بافت های نرم دارد و برای ایجاد گرمای عمقی در بافت های نرم بدن همانند عضلات و تاندون ها و لیگامان ها به کار می رود.

کاربرد اولتراسوند در پزشکی

جریان ماورای صوت (اولتراسوند) در حیطه های مختلف پزشکی کاربرد دارد. به طور مثال  اولتراسوند در سونوگرافی (اولتراسوند تشخیصی) برای مشاهده بافت ها و ارگان های داخل بدن مثل مشاهده جنین در شکم مادر استفاده می شود. اولتراسوند فیزیوتراپی، اولتراسوند درمانی است و فرکانس متفاوتی با اولتراسوند سونوگرافی دارد.

دستگاه اولتراسوند چیست؟

دستگاه اولتراسوند عمدتا شامل دو بخش بدنه دستگاه و پروب دستگاه است. پروب یا همان سر دستگاه، قسمتی است که فیزیوتراپیست آن را در دست می گیرد و با واسطه ژل روی بدن بیمار قرار می دهد. در داخل پروب دستگاه یک کریستال با خاصیت پیزوالکتریک قرار دارد که جریان برق سبب نوسان آن می شود. نوسان این کریستال سبب ایجاد أمواج ماورای صوت یا همان اولتراسوند می شود. پروب دستگاه اولتراسوند در شکل زیر نشان داده شده است.

امواج صوتی ایجاد شده توسط دستگاه اولتراسوند پس از ورود به بدن سبب جمع و باز شدن میکروسکپی در سلول های بافت می شوند. خاصیت این جریان به گونه ای است که می تواند نفوذ عمقی در بافت های نرم بدن داشته باشد اما در بافت های بسیار متراکم همانند استخوان نمی تواند وارد شود. در واقع هر چه بافتی که اولتراسوند روی آن اعمال می شود قوام کمتری داشته باشد (همانند چربی) نفوذ جریان در آن بافت عمیق تر می شود. به طور متوسط عمق نفوذ جریان اولتراسوند فیزیوتراپی در بافت های بدن در حدود ۵ سانتی متر در زیر پوست می باشد. در شکل زیر نفوذ أمواج اولتراسوند در بافت های بدن نشان داده شده است.

اثرات درمانی اولتراسوند فیزیوتراپی

اولتراسوند فیزیوتراپی به صورت اولیه به دو منظور مورد استفاده قرار می گیرد: ایجاد گرمای عمقی و ایجاد اثرات غیر حرارتی. در ادامه این مقاله در مورد اثرات درمانی اولتراسوند بحث می شود.

• ایجاد گرمای عمقی توسط اولتراسوند

گرمای عمقی تولید شده توسط اولتراسوند برای افزایش کشش پذیری عضلات و تاندون هایی که سفت شده اند، استفاده می شود. به طور مثال اگر شما دچار خشکی حرکت در مفصل شانه تان شده اید مکمن است که فیزیوتراپیست شما قبل از انجام درمان های دستی یا تمرین درمانی از اولتراسوند استفاده کند تا کشش پذیری بافت های اطراف و داخل مفصل شانه شما افزایش یابد. در این مورد اولتراسوند با ایجاد گرمای عمقی به بهبود کشش پذیری مفصل شانه شما کمک می کند.

• اثرات غیر حرارتی اولتراسوند

اثرات غیر حرارتی اولتراسوند با ایجاد انرژی در داخل بدن ایجاد می شوند. انرژی صوت با جمع و باز کردن سریع بافتی که به آن وارد می شوند روند ترمیم آسیب های سلولی را تسریع می کند. از اثرات غیر گرمایی اولتراسوند برای کاهش ورم مفصل نیز می توان استفاده کرد. یکی دیگر از کاربردهای اولتراسوند که ناشی از اثرات غیرگرمایی آن است، تسهیل نفوذ داروهای ژلی به داخل بدن می باشد. به داخل بدن فرستادن دارو با استفاده از أمواج اولتراسوند، فونوفروزیس نام دارد.  از جمله این داروها می توان به ژل پیروکسیکام و دیکلوفناک اشاره کرد که برای کاهش تورم و درد کاربرد دارند. لازم است بدانید داروهایی که به شکل پماد هستند با اولتراسوند وارد بدن نمی شوند. در واقع استفاده از پماد مانعی برای عبور جریان اولتراسوند به داخل بدن می باشد. برای انجام فونوفروز دارو لازم است که ژل دارویی همراه با ژل مخصوص دستگاه اولتراسوند استفاده شود. در ادامه این مطلب در مورد ژل اولتراسوند توضیح خواهم داد.

ژل اولتراسوند چیست؟

ژل اولتراسوند یک ژل بی رنگ و بی بو است که به طور عمده از آب ساخته شده است. ژل اولتراسوند به تنهایی هیچ اثر درمانی ندارد اما برای انتقال جریان به داخل بدن ضروری است به طوریکه بدون استفاده از آن هیچ جریانی به بدن شما نمی رسد. بنابراین استفاده از ژل در حین استفاده از اولتراسوند ضروری است.

برخی از مشکلاتی که با اولتراسوند درمان می شوند شامل:

• التهاب تاندون (تاندونیت)
• آرتروز
• سینوزیت مزمن
• خشکی و محدودیت حرکت مفصل
• آسیب های رباط ها و لیگامان ها
• کشیدگی، آسیب دیدگی و اسپاسم یا گرفتگی عضلانی

بیمار در هنگام استفاده از اولتراسوند چه احساسی دارد؟

برای انجام درمان با اولتراسوند ابتدا مقداری ژل اولتراسوند روی بدن شما قرار داده می شود. لازم است بدانید که تنظیم پارامترهای دستگاه یک کار تخصصی است و در هر جلسه درمانی و برای هر بیماری متفاوت است. فیزیوتراپیست پس از تنظیم پارامترهای دستگاه، پروب (سر) دستگاه را روی بدن بیمار یعنی منطقه ای که لازم است درمان آنجا صورت پذیرد، قرار می دهد. سپس پروب گرد دستگاه را با حرکت دایره ای شکل در منطقه مورد نظر حرکت می دهد.

شما در هنگام اعمال اولتراسوند معمولا هیچ حسی نخواهید داشت. در بعضی از موارد ممکن است که احساس گرمای خفیف  یا درد مختصر در ناحیه آسیب داشته باشید.

مدت

خطرات اولتراسوند

اولتراسوند فیزیوتراپی معمولا یک روش درمانی ایمن و بی خطر است. البته شرایطی وجود دارند که بهتر است در آنها اولتراسوند مورد استفاده قرار نگیرد. فیزیوتراپیست به موارد منع کاربرد و احتیاط های استفاده از اولتراسوند آشنا می باشد و در آن موارد از اولتراسوند استفاده نخواهد کرد. از جمله موارد منع مصرف اولتراسوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نواحی مبتلا به بدخیمی (سرطان)
• روی چشم ها
• نواحی که فلز در داخل بدن وجود دارد
• ناحیه لگن خانم ها باردار
• روی صفحات رشد استخوانی کودکان

عوارض اولتراسوند

همانند سایر درمان های تخصصی لازم است که اولتراسوند توسط متخصص آن یعنی فیزیوتراپیست اعمال شود. استفاده ناشیانه از این دستگاه می تواند سبب ایجاد عوارضی مانند التهاب پریوست استخوان یا سوختگی عمیق شود.

قیمت دستگاه اولتراسوند

قیمت یک دستگاه اولتراسوند فیزیوتراپی استاندارد بستگی به عوامل متعددی همانند تعداد پروب های دستگاه،‌ میزان فرکانس های آن و شرکت تولید کننده آن دارد. به صورت متوسط قیمت این دستگاه بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار است.

امیدوارم که مطلب فوق پاسخگوی سوالات شما در مورد اولتراسوند فیزیوتراپی باشد. شما می توانید سوالات خود را از کلینیک فیزیوتراپی دکتر راستگو به صورت تلفنی یا حضوری بپرسید.